Kasacioni nr. 16386/2025: çfarë ndryshon për përkthimin e akteve në paraburgimin e të huajve?

Me vendimin nr. 16386 të depozituar më 30 prill 2025, Seksioni i Parë Penal i Gjykatës së Kasacionit ndërhyn në një temë shumë aktuale: nevoja (ose jo) për të përkthyer në gjuhën e të huajit vendimin e vlefshmërisë ose shtyrjes së paraburgimit të parashikuar nga dekreti-ligji 145/2024, i konvertuar në ligjin 187/2024. Rasti kishte të bënte me S. P. M., një shtetas jo-komunitar, i cili ankohej për shkeljen e të drejtës së tij për mbrojtje për shkak të mungesës së përkthimit të aktit. Gjykata e Lartë, megjithatë, konfirmoi vendimin e Gjykatës së Apelit të Cagliarit, duke rrëzuar rekursin.

Kuadri normativ dhe çështja e ligjshmërisë

Neni 14, paragrafi 6, i Tekstit Unik të Emigracionit (D.Lgs. 286/1998) rregullon paraburgimin në Qendrat e Qëndrimit për Rimpatrim. Dekreti-ligji i fundit 145/2024 ka futur një regjim procedural më të rreptë, por nuk ka sqaruar detyrimin për të përkthyer vlefshmërinë ose shtyrjen në gjuhën që ai njeh. Rekursuesi, duke iu referuar urdhrit evropian të arrestimit (ligji 69/2005), paraqiti një dyshim për ligjshmërinë kushtetuese – për shkak të shkeljes së neneve 13, 24 dhe 111 të Kushtetutës – si dhe për pajtueshmërinë me nenin 5 të KEDNJ. Gjykata e konsideroi çështjen “relevante”. Le të shohim pse.

Në lidhje me paraburgimin administrativ të personave të huaj në regjimin procesor pas dekret-ligjit të 11 tetorit 2024, nr. 145, i konvertuar, me modifikime, nga ligji i 9 dhjetorit 2024, nr. 187, mungesa e përkthimit, në gjuhën e të huajit që mbahet në paraburgim, të vendimit të vlefshmërisë ose shtyrjes së masës nuk përbën vetvetiu shkak për pavlefshmëri, në mungesë të elementeve specifikë që tregojnë një dëm në lidhje me shprehjen e plotë të së drejtës për mbrojtje, pasi në çdo rast nuk lejohet që pala të paraqesë rekurs përpara kasacionit personalisht dhe i njihet, edhe pa kosto personale nëse ekzistojnë kushtet për mbrojtje falas, mundësia për t'u mbështetur në një interpretues të besuar për përkthimin e aktit, me një shtyrje eventuale të afatit përkatës për ankimim.

Masa, nëse lexohet me kujdes, mbështetet në dy shtylla kryesore: mungesa e një dëmi konkret në të drejtën e mbrojtjes dhe disponueshmëria e mjeteve mbrojtëse (avokat/interpretues) tashmë të parashikuara nga rendi juridik.

Arsyet e Gjykatës së Lartë

Kasacioni vlerëson nenet 143, 178, 606 dhe 613 të Kodit të Procedurës Penale: pavlefshmëria që rrjedh nga mungesa e përkthimit është “relative” dhe kërkon provën e dëmit. Në paraburgimin administrativ, ankimimi bëhet ekskluzivisht përmes avokatit, kështu që i huaji mund të:

• kërkojë një interpretues të besuar, edhe me kosto shteti, nëse i është miratuar mbrojtja falas;
• marri një shtyrje të afatit për ankimim për të mundësuar përkthimin;
• vërtetojë çdo mangësi konkrete në Kasacion sipas nenit 606 të Kodit të Procedurës Penale.

Duke qenë se rekursi nuk paraqitet personalisht, Gjykata përjashton një automatizëm pavlefshmërie: mbrojtja duhet të dëshmojë se mungesa e përkthimit ka penguar artikulimin e ankesave specifike.

Implikimet praktike për avokatët dhe administratat

Vendimi ofron udhëzime të dobishme:

• Avokatët duhet të dokumentojnë në mënyrë të saktë lidhjen midis mungesës së përkthimit dhe kompresimit të kontradiktorialitetit.
• Questurat dhe Gjykatat e Paqes, megjithëse nuk janë të detyruara, do të bënin mirë të ofronin përkthime të standardizuara për të parandaluar mosmarrëveshje.
• Të huajt e paraburgosur duhet të informohen – me ndihmën e interpretuesit – për mundësinë e qasjes në mbrojtje falas.

Ky është një ekuilibër midis efikasitetit administrativ dhe mbrojtjes së të drejtave themelore, në përputhje me jurisprudencën e KEDNJ (çështjet Husayn kundër Polonisë dhe Shamayev kundër Gjeorgjisë). Kasacioni i referohet nenit 117 të Kushtetutës, duke imponuar megjithatë një interpretim në përputhje me parimet supranacionale.

Konkluzione

Vendimi nr. 16386/2025 nuk mohon vlerën e përkthimit të akteve: megjithatë, relativizon ndikimin e tij procesor, duke e nënrenditur atë ndaj “dëmit konkret”. Për profesionistët, kjo do të thotë forcimi i veprimtarisë mbrojtëse që nga faza e vlefshmërisë, ndërsa për legjislatorin mbetet sfida e hapur për të bashkuar sigurinë publike dhe garancitë individuale, ndoshta duke pranuar shprehimisht detyrimin e përkthimit, siç ndodh tashmë në çështjet e urdhrit evropian të arrestimit. Ndërkohë, rruga kryesore mbetet ajo e treguar nga Gjykata: sigurimi i një interpretuesi dhe një avokati efektivë, sepse e drejta për mbrojtje nuk mund të njohë barriera gjuhësore.